Από την έναρξη του πολέμου στη Μέση Ανατολή, πολλοί Ευρωπαίοι και Δυτικοί ηγέτες εξέφρασαν τη στήριξή τους στο Ισραήλ, κυρίως λόγω των ενεργειών της Χαμάς. Το πέρασμα των μηνών ωστόσο και οι κινήσεις του Νετανιάχου, έφεραν νέα τροπή στην κατάσταση.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δήλωνε απτόητος παρά την όποια έκκληση ή και προειδοποίηση για τον τερματισμό του πολέμου, αφού το τίμημα το πληρώνουν εδώ κι ένα χρόνο οι άμαχοι. Στην προσπάθειά του να εξολοθρεύσει τη Χαμάς (ή και τη Χεζμπολάχ στο μέτωπο του Λιβάνου) έχουν θυσιαστεί δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι.
Ευρωπαίοι ηγέτες προσπαθούν να περιορίσουν το Ισραήλ από το να συνεχίσει τις θανατηφόρες συγκρούσεις στα μέτωπα της Γάζας και του Λιβάνου. Από εκκλήσεις για πλήρη διακοπή πωλήσεων όπλων στο Ισραήλ και σκέψεις για κυρώσεις σε ακροδεξιούς Ισραηλινούς υπουργούς, μέχρι συζητήσεις μεταξύ των μελών της ΕΕ για την αναθεώρηση της Συμφωνίας Σύνδεσης του Ισραήλ με την ένωση, προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τη δύναμή τους για να πιέσουν τον Νετανιάχου να διαπραγματευτεί εκεχειρίες.
Η προσπάθειά τους ενισχύεται από το γεγονός ότι οι ισραηλινές στρατιωτικές επιθέσεις τώρα πλήττουν βάσεις ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ στον νότιο Λίβανο, όπου σταθμεύουν ευρωπαϊκά στρατεύματα.
«Οι σχέσεις του Ισραήλ με την ΕΕ είναι υπό πρωτοφανή πίεση αυτή τη στιγμή», δήλωσε στο CNN ο Χιου Λόβατ, ανώτερος σύμβουλος πολιτικής στο Πρόγραμμα Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).
Η στάση της Ένωσης είναι σαφώς διαφορετική από αυτό που ειδικοί περιγράφουν ως αδιάλειπτη υποστήριξη για το Ισραήλ από τα ευρωπαϊκά κράτη.
Η “ανικανότητα” των ΗΠΑ να συγκρατήσουν τον Νετανιάχου
Ωστόσο, καθώς η αντίδραση του Ισραήλ απέναντι στη Χαμάς μετατράπηκε σε αυτό που οι επικριτές αποκαλούν «αιώνιο πόλεμο», σκοτώνοντας περισσότερους από 42.000 ανθρώπους στη Γάζα, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, οι ευρωπαϊκές χώρες προσπάθησαν να αποστασιοποιηθούν από το εβραϊκό κράτος.
Η αυξανόμενη ευρωπαϊκή κριτική έρχεται καθώς οι ΗΠΑ φαίνονται είτε ανίκανες είτε απρόθυμες να ασκήσουν σημαντική πίεση στο Ισραήλ, λίγες εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές τον Νοέμβριο, σύμφωνα με ειδικούς.
«Υπάρχει μεγάλη απογοήτευση, τουλάχιστον στις πρωτεύουσες της δυτικής Ευρώπης, για το πώς οι ΗΠΑ διαχειρίστηκαν τη διπλωματία τον τελευταίο χρόνο», είπε ο Λόβατ, προσθέτοντας ότι κάποια κράτη της ΕΕ θεωρούν πως οι ΗΠΑ θα έπρεπε να είχαν κάνει περισσότερα για να «μετριάσουν και να περιορίσουν τις ισραηλινές ενέργειες».
Μόλις το προηγούμενο Σαββατοκύριακο, η κυβέρνηση Μπάιντεν έστειλε επιστολή στην κυβέρνηση του Ισραήλ απαιτώντας να βελτιώσει την ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα μέσα στις επόμενες 30 ημέρες ή να κινδυνεύσει να παραβιάσει τους αμερικανικούς νόμους που διέπουν την ξένη στρατιωτική βοήθεια.
Την ίδια ώρα, ο επικεφαλής διπλωμάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε ότι πάρα πολλοί άνθρωποι θα μπορούσαν να πεθάνουν στο μεταξύ.
«Οι ΗΠΑ λένε στο Ισραήλ ότι πρέπει να βελτιώσουν την ανθρωπιστική υποστήριξη στη Γάζα, αλλά τους έδωσαν προθεσμία ενός μήνα», δήλωσε ο Μπορέλ σε δημοσιογράφους πριν από μια σύνοδο κορυφής ηγετών, σύμφωνα με το Reuters. «Ένας μήνας καθυστέρηση με τον τρέχοντα ρυθμό των ανθρώπων που σκοτώνονται. Είναι πάρα πολλοί άνθρωποι», είπε ο Μπορέλ.
Ο πόλεμος στον Λίβανο “έσπρωξε τα πράγματα στα άκρα”
Οι σχέσεις αρχικά είχαν επιδεινωθεί λόγω της επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα «που θεωρείται από πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένων αυτών που εξακολουθούν να στηρίζουν το Ισραήλ, ως δυσανάλογη και σε αντίθεση με το διεθνές δίκαιο».
Η χερσαία επιχείρηση του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ στον νότιο Λίβανο ενδεχομένως να «έσπρωξε τα πράγματα στα άκρα» για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είπε ο Χιου Λόβατ. Η ευρωπαϊκή επίπληξη του Ισραήλ έφτασε σε νέα επίπεδα όταν οι ισραηλινές στρατιωτικές επιθέσεις άρχισαν να πλήττουν θέσεις της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ στον νότιο Λίβανο. Η αποστολή UNIFIL βρίσκεται εκεί από το 1978 και αποτελείται από 50 εθνικότητες, συμπεριλαμβανομένων στρατευμάτων από την Ισπανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία και τη Γαλλία.
Η Μάγια Σιόν-Τζιντκιάου, διευθύντρια του Προγράμματος Σχέσεων Ισραήλ-Ευρώπης στο ινστιτούτο Mitvim στην Ιερουσαλήμ, δήλωσε ότι «όταν πρόκειται να υπερασπιστούν τους δικούς τους στρατιώτες», οι “φωνές” των ευρωπαϊκών κρατών τείνουν να είναι πιο δυνατές.
Ο ΟΗΕ έχει δηλώσει ότι ο ισραηλινός στρατός έχει ανοίξει πυρ κατά των ειρηνευτικών δυνάμεών του πολλές φορές τις τελευταίες εβδομάδες, τραυματίζοντας πάνω από δώδεκα άτομα. Οι ισραηλινές δυνάμεις επίσης εισέβαλαν σε μια βάση και σταμάτησαν μια κρίσιμη κίνηση.
Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι δεν σκοπεύει να βλάψει τις ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ στον νότιο Λίβανο, αλλά κατηγορεί τη Χεζμπολάχ ότι χρησιμοποιεί το προσωπικό της UNIFIL ως ανθρώπινες ασπίδες. Ο Νετανιάχου έχει προειδοποιήσει ότι οι ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ στον Λίβανο βρίσκονται «σε κίνδυνο» και κάλεσε τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, να τους απομακρύνει «αμέσως».
Η διπλωματική σύγκρουση του Ισραήλ και ορισμένων Ευρωπαίων ηγετών έγινε δημόσια αυτή την εβδομάδα.
Σε δηλώσεις που προκάλεσαν την έντονη αντίδραση του Ισραήλ, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμμανουέλ Μακρόν αναφέρθηκε σε συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου την Τρίτη λέγοντας ότι «ο Νετανιάχου δεν πρέπει να ξεχνά ότι η χώρα του δημιουργήθηκε με απόφαση του ΟΗΕ», σύμφωνα με το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων AFP. Ο Μακρόν αναφερόταν στην Απόφαση 181 του ΟΗΕ, γνωστή ως Σχέδιο Διαμελισμού, που άνοιξε τον δρόμο για τη δημιουργία του Ισραήλ το 1948.
«Ως εκ τούτου, αυτή δεν είναι η στιγμή να αγνοήσει τις αποφάσεις του ΟΗΕ», πρόσθεσε ο Μακρόν, ενώ είχε ήδη καλέσει για πλήρη αναστολή των πωλήσεων όπλων στο Ισραήλ που χρησιμοποιούνται στον πόλεμο στη Γάζα, ενώ τόνισε ότι η Γαλλία δεν εμπλέκεται στην προμήθειά τους.
Σε δήλωσή του ο Νετανιάχου είπε ότι «δεν ήταν μια απόφαση του ΟΗΕ… αλλά η νίκη που επιτεύχθηκε στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας με το αίμα των ηρωικών μαχητών μας» που δημιούργησε το Κράτος του Ισραήλ, προσθέτοντας ότι πολλοί από αυτούς τους μαχητές «ήταν επιζώντες του Ολοκαυτώματος, συμπεριλαμβανομένων και από το καθεστώς του Βισύ στη Γαλλία».
Ο Νετανιάχου πρόσθεσε ότι ο ΟΗΕ «τις τελευταίες δεκαετίες… έχει εγκρίνει εκατοντάδες αντισημιτικές αποφάσεις» κατά του Ισραήλ, με σκοπό να αρνηθεί στο εβραϊκό κράτος το «δικαίωμα ύπαρξης και την ικανότητά του να αμυνθεί».
Το Ισραήλ έχει επανειλημμένα κατηγορήσει τον ΟΗΕ και τον Γκουτέρες για αντισημιτισμό και αυτή την εβδομάδα κήρυξε τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ ως persona non grata και του απαγόρευσε την είσοδο στο Ισραήλ. Ο Μπορέλ της ΕΕ καταδίκασε την απόφαση, αποκαλώντας τις κατηγορίες για αντισημιτισμό εναντίον του Γκουτέρες «συκοφαντικές».
Η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρούν τη Χαμάς τρομοκρατική οργάνωση και έχουν επανειλημμένα καταδικάσει τις ενέργειές της από τις 7 Οκτωβρίου. Η ΕΕ έχει επίσης επιβάλει κυρώσεις στη στρατιωτική πτέρυγα της Χεζμπολάχ.
“Τα έχουμε μπλοκάρει όλα”
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι επίσης καταδίκασε τις ενέργειες του Ισραήλ στον Λίβανο, συμπεριλαμβανομένης μιας στρατιωτικής επίθεσης που έπληξε μια βάση των ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ, όπου σταθμεύουν περίπου 1.100 Ιταλοί στρατιώτες.
«Υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα του Ισραήλ να ζει με ειρήνη και ασφάλεια, αλλά επαναλαμβάνουμε την ανάγκη αυτό να συμβαίνει με συμμόρφωση προς το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο», δήλωσε χαρακτηριστικά η Τζόρτζια Μελόνι.
Κι αυτή η δήλωση της Μελόνι έγινε με γνώμονα ότι η Ιταλία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στο Ισραήλ, παρέχοντας στο εβραϊκό κράτος ελικόπτερα και όπλα, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI). Ωστόσο, μετά την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, η Ιταλία ανέστειλε όλες τις νέες άδειες εξαγωγών και ακύρωσε όλες τις συμφωνίες που υπογράφηκαν μετά τις 7 Οκτωβρίου, ανέφερε η Μελόνι, σύμφωνα με το ιταλικό πρακτορείο ειδήσεων ANSA.
Αυτή η πολιτική είναι «πολύ πιο αυστηρή από αυτή που εφαρμόζεται από τους εταίρους μας – τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο», είπε η Μελόνι, σύμφωνα με το ANSA. «Τα έχουμε μπλοκάρει όλα».
Μεταξύ των πιο αυστηρών επικριτών του Ισραήλ ήταν οι ηγέτες της Ιρλανδίας και της Ισπανίας, οι οποίοι έχουν καλέσει την ΕΕ να αναθεωρήσει τη Συμφωνία Σύνδεσης με το Ισραήλ, λέγοντας ότι το εβραϊκό κράτος παραβιάζει τη ρήτρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη συμφωνία αυτή με τον πόλεμο στη Γάζα. Την περασμένη εβδομάδα, ο Μπορέλ δήλωσε ότι το ζήτημα θα συζητηθεί στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, καθώς υπάρχουν «αρκετά στοιχεία» που δικαιολογούν τη συζήτηση.
Η αλλαγή της συμφωνίας θα πλήξει το Ισραήλ, δήλωσε η Σιόν-Τζιντκιάου, ειδικά εάν επηρεαστεί το εμπόριο. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ, με το εμπόριο μεταξύ Ισραήλ και της ένωσης να ανέρχεται στα 50,7 δισεκατομμύρια δολάρια (46,8 δισεκατομμύρια ευρώ) το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ.
Σε μια προηγούμενη κίνηση διαμαρτυρίας κατά του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα, η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία αναγνώρισαν επίσημα το παλαιστινιακό κράτος τον Μάιο. Παρά το γεγονός ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον μέλος της ΕΕ, έχει επίσης επιδιώξει να περιορίσει τη συμπεριφορά του Ισραήλ, πιο πρόσφατα εξετάζοντας κυρώσεις κατά ακροδεξιών Ισραηλινών υπουργών.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ δήλωσε ότι η κυβέρνησή του «εξετάζει» κυρώσεις κατά του Υπουργού Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ, Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ και του Υπουργού Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριτς.
Στο μεταξύ, ο Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος υπηρέτησε ως υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου στην προηγούμενη κυβέρνηση μέχρι τον Ιούλιο, δήλωσε στο Sky News προ λίγων ημερών ότι σχεδίαζε να επιβάλει κυρώσεις στους δύο υπουργούς κατά τη θητεία του, με την πρόθεση να δείξει στο Ισραήλ ότι, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο υποστηρίζει το δικαίωμα αυτοάμυνας, «θέλουμε να προσπαθήσετε να υπακούσετε στο ανθρωπιστικό δίκαιο».
Και οι δύο Μπεν-Γκβιρ και Σμότριτς απέρριψαν τις δηλώσεις του Στάρμερ. Ο Μπεν-Γκβιρ κατηγόρησε το Ηνωμένο Βασίλειο ότι προσπαθεί να «αποτρέψει» τη δημιουργία του εβραϊκού κράτους. «Οι Βρετανοί πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι μέρες της εντολής έχουν τελειώσει», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Μπεν-Γκβιρ, αναφερόμενος στη βρετανική διοίκηση της Παλαιστίνης μεταξύ 1917 και 1947.
Η Γερμανία σε στυλ… Ελβετίας
Ειδικοί δήλωσαν ότι η ΕΕ δεν είναι ένα ομοιογενές μπλοκ και τα μέλη της έχουν εκφράσει διάφορους βαθμούς κριτικής απέναντι στο Ισραήλ και τον Νετανιάχου.
Όταν πρόκειται για το Ισραήλ, η Γερμανία συχνά αποτελεί εξαίρεση στην ευρωπαϊκή πολιτική. Η Γερμανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων στο Ισραήλ μετά τις ΗΠΑ, συνεισφέροντας περίπου το 30% των όπλων του Ισραήλ από το 2023. Την Τετάρτη, το πρακτορείο ειδήσεων DPA ανέφερε ότι, τις τελευταίες οκτώ εβδομάδες, η γερμανική κυβέρνηση είχε εγκρίνει εξαγωγές στρατιωτικού εξοπλισμού και πυρομαχικών προς το Ισραήλ αξίας 31 εκατ. ευρώ (33,7 εκατ. δολάρια). Αυτό είναι περισσότερο από το διπλάσιο του ποσού που εγκρίθηκε για το υπόλοιπο του έτους, ανέφερε το DPA.
Ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς δήλωσε ότι η χώρα του θα συνεχίσει να προμηθεύει το Ισραήλ με όπλα.
Οι Γερμανοί πολιτικοί έχουν επανειλημμένα δηλώσει ότι η ασφάλεια του Ισραήλ είναι «λόγος ύπαρξης» για τη Γερμανία. Ο όρος αυτός αναφέρεται στην ειδική σχέση της Γερμανίας με το Ισραήλ λόγω του ναζιστικού παρελθόντος της, που είδε το γερμανικό κράτος να δολοφονεί συστηματικά 6 εκατομμύρια Εβραίους στο Ολοκαύτωμα. Αυτή η γενοκτονία διαμόρφωσε βαθιά τη χάραξη πολιτικής της χώρας.
Παρά τις πρόσφατες εντάσεις με το ευρύτερο μπλοκ, η Σιόν-Τζιντκιάου δήλωσε ότι οι σχέσεις ΕΕ-Ισραήλ «παραμένουν πολύ ισχυρές» και εξακολουθούν να είναι «σημαντικές για το Ισραήλ». Δεν έχουν προκαλέσει υλική βλάβη ακόμη, είπε, αλλά διακινδυνεύουν «να αφαιρέσουν τη νομιμότητα κάτω από την καρέκλα του Ισραήλ».