Νέα Τάξη μετά το δολάριο – Οι BRICS θα σώσουν την παγκόσμια οικονομία από το χάος της αμερικανικής χρεοκοπίας

Σε μια προεκλογική συγκέντρωση στο Wisconsin, ο υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ Donald Trump στο πλαίσιο της εκστρατείας του αποφάσισε να επιβάλει δασμούς 100% σε αγαθά από κάθε κράτος που απομακρύνεται από το δολάριο – δίνοντας το σύνθημα για τον επικείμενο νομισματικό πόλεμο.
Οι οπαδοί του προστατευτισμού – είτε οι Ρεπουμπλιανάνοι είτε οι Δημοκρατικοί  – δεν αναφέρουν ότι το μέτρο για την προστασία του δολαρίου θα ήταν επώδυνο για τα αμερικανικά νοικοκυριά, με πολλά καταναλωτικά αγαθά πιθανόν να διπλασιαστούν σε τιμή.
Περίπου το 70% των προϊόντων που πωλούνται στα Walmart και Target στις ΗΠΑ προέρχονται από την Κίνα, τη χώρα που βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της αποδολαριοποίησης.
Ο Trump έκανε την ομιλία του την παραμονή της πολυαναμενόμενης ετήσιας συνόδου κορυφής των BRICS, που έχει προγραμματιστεί για τις 22-24 Οκτωβρίου στο Καζάν της Ρωσίας.
Είναι κρίσιμο, η συνάντηση μπορεί να ανακοινώσει έναν οδικό χάρτη για την ανάπτυξη μιας εναλλακτικής λύσης στο τρέχον παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα που επικεντρώνεται στο δολάριο.
Οι λεπτομέρειες του σχεδίου δεν έχουν γίνει γνωστές αλλά ορισμένοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι θα ανακοινωθεί μια πλατφόρμα πληρωμών σε πολλά νομίσματα. Ορισμένοι παρατηρητές BRICS προβλέπουν ακόμη και την ανακοίνωση ενός οδικού χάρτη για ένα νόμισμα συναλλαγών εντός της ομάδας των BRICS που να στηρίζεται στο χρυσό.

Bretton Woods – Η κληρονομιά και η ρήξη

Η δημιουργία μιας εναλλακτικής λύσης στο σημερινό σύστημα δολαρίων θα ήταν ιστορική για διάφορους λόγους.
Θα σηματοδοτούσε την πρώτη αξιόπιστη προσπάθεια να ξεπεραστεί η Συμφωνία του Bretton Woods του 1944 που καθιέρωσε το μεταπολεμικό παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Υπό το Bretton Woods, το δολάριο ήταν συνδεδεμένο με τη σταθερή τιμή του χρυσού ενώ όλα τα άλλα νομίσματα ήταν συνδεδεμένα με το δολάριο.
Τα κράτη με εμπορικά πλεονάσματα σε δολάρια θα μπορούσαν να ανταλλάξουν τα δολάρια τους με χρυσό με την κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ στο λεγόμενο «παράθυρο χρυσού».
Το σύστημα του δολαρίου δημιούργησε χρηματοπιστωτική σταθερότητα αλλά έδωσε στις ΗΠΑ σχεδόν απόλυτο έλεγχο στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Οι τράπεζες των ΗΠΑ έγιναν τα κέντρα εκκαθάρισης των συναλλαγών για το παγκόσμιο εμπόριο.
Μια ιαπωνική εταιρεία που αγόραζε αγαθά από την Ινδία έπρεπε να αγοράσει δολάρια για να πληρώσει τον προμηθευτή της στην Ινδία.
Το γεγονός ότι το νομισματικό σύστημα στηρίζεται στο χρυσό επέτρεψε στις ΗΠΑ να θέτουν εκτός οποιοδήποτε άτομο, επιχείρηση ή χώρα από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα – το δολάριο έγινε ταυτόχρονα ένα γεωπολιτικό όπλο
Η συμφωνία του Bretton Woods άρχισε να καταργείται σταδιακά το 1971 όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Richard Nixon αποσύνδεσε το δολάριο από τον χρυσό.
Αντιμέτωπες με τα αυξανόμενα εμπορικά ελλείμματα, οι ΗΠΑ ήθελα να κλείσουν το «παράθυρο του χρυσού» αντί να εξισορροπήσουν το εξωτερικό ισοζύγιό τους αθετώντας της υποχρεώσεις τους με βάση τη συμφωνία.
Η απόφαση είχε μεγάλες συνέπειες.

Το δημοσιονομικό πρόβλημα

Απελευθερωμένη από τους περιορισμούς που επιβάλλει ο κανόνας του χρυσού, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχασε την οικονομική της πειθαρχία και προχώρησε σε ένα πάρτι δημοσιονομικών δαπανών για δεκαετίες.
Από το 1971 έως το 2024, το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ αυξήθηκε από 400 δισεκατομμύρια δολάρια σε 35 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Η εξυπηρέτηση του εθνικού χρέους έχει γίνει το μεγαλύτερο κονδύλι του εθνικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ, ακόμη μεγαλύτερο από τις ετήσιες αμυντικές δαπάνες, ωθώντας έναν αυξανόμενο αριθμό οικονομολόγων και επιχειρηματιών να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της Tesla, Elon Musk, προειδοποίησε πρόσφατα: «Με τους τρέχοντες ρυθμούς κρατικών δαπανών, η Αμερική βρίσκεται στον γρήγορο δρόμο της χρεοκοπίας».
Πιο συγκεκριμένα, οι ΗΠΑ ενδέχεται σύντομα να ξεμείνουν από πιστωτές πρόθυμους να αγοράσουν το χρέος τους.
Η Κίνα έχει πουλήσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια αμερικανικά ομόλογα τα τελευταία χρόνια και οι ξένοι επενδυτές έχουν γίνει καθαροί πωλητές του αμερικανικού χρέους.
(Ο ευρέως χρησιμοποιούμενος όρος «τύπωμα χρημάτων» σημαίνει στην πραγματικότητα έκδοση χρέους.)

BRICS εναντίον G7

Ακόμη και χωρίς οι ΗΠΑ να αναλάβουν το τεράστιο χρέος τους, η σταδιακή αποδολαριοποίηση είναι αναπόφευκτη.
Το αμερικανικό μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας αυξάνεται ραγδαία.

Το ευρώ των BRICS

Το 2016, οι χώρες BRICS ξεπέρασαν το G7 στο συνολικό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν .
Ο όμιλος αντιπροσωπεύει τώρα το 35% της παγκόσμιας παραγωγής, σε σύγκριση με το 30% της G7.
Η Κίνα από μόνη της συνεισφέρει το 30% της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής, σχεδόν διπλάσιο από αυτό των ΗΠΑ.
Ο σχεδιασμός μιας οικονομικής ή νομισματικής αρχιτεκτονικής για χώρες τόσο διαφορετικές όσο τα μέλη των BRICS είναι περίπλοκος, αλλά υπάρχουν πολλά πρότυπα.
Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Sergei Ryabkov ζήτησε πρόσφατα τη διαμόρφωση μιας νομισματικής μονάδας παρόμοιας με την Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU), τον πρόδρομο του ευρώ.
Η ECU σχεδιάστηκε το 1979 ως απάντηση στην απόφαση του Nixon να κλείσει το χρυσό παράθυρο.
Καθώς δεν ήταν πλέον συνδεδεμένο με τον χρυσό, το ευρωπαϊκό νόμισμα άρχισε να παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις.
Η ECU δημιούργησε έτσι μια κοινή λογιστική μονάδα που σταθεροποίησε τις αγορές συναλλάγματος.
Ένα άλλο πρότυπο που αναφέρεται είναι το «bancor», μια νομισματική μονάδα που προτάθηκε από τον οικονομολόγο John Maynard Keynes κατά τη διάρκεια της Διάσκεψης του Bretton Woods.
Ο Keynes οραματίστηκε το bancor ως μια υπερεθνική λογιστική μονάδα, συνδεδεμένη με ένα καλάθι βασικών αγαθών όπως το λάδι και το σιτάρι.
Αυτό θα διασφάλιζε ότι η αξία του bancor βασιζόταν σε πραγματικούς οικονομικούς πόρους και όχι σε κυμαινόμενα εθνικά νομίσματα.
Ο Keynes πρότεινε επίσης κυρώσεις για χώρες με επίμονα εμπορικά πλεονάσματα ή ελλείμματα, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνει το ισορροπημένο παγκόσμιο εμπόριο.
Οι ΗΠΑ απέρριψαν το bancor ως εμπόδιο στην ελευθερία των διεθνών συναλλαγών
Αλλά οι σημερινές χρόνιες ανισορροπίες -ιδιαίτερα το τεράστιο εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με την Κίνα– επιβεβαιώνουν την προνοητικότητα του Keynes.

H πλατφόρμα mBridge είναι έτοιμη

Ενώ ένα κοινό νόμισμα BRICS είναι απίθανο στο άμεσο μέλλον, η Κίνα συνεργάζεται με πολλές άλλες χώρες στο project mBridge, μια πλατφόρμα που βασίζεται στην τεχνολογία blockchain και φιλοξενεί οικονομικές συναλλαγές σε πολλά νομίσματα.
Αναπτύχθηκε από κοινού από τις κεντρικές τράπεζες της Κίνας, της Ταϊλάνδης, των ΗΑΕ και του Χονγκ Κονγκ, η πλαφόρμα mBridge διευκολύνει σε πραγματικό χρόνο, peer-to-peer συναλλαγές χωρίς ανάμειξη τρίτων.
Η πλατφόρμα φέρεται να χρησιμοποιεί τεχνολογία blockchain παρόμοια με το κρυπτονόμισμα Ethereum και φιλοξενεί ψηφιακά νομίσματα της Κεντρικής Τράπεζας (CBDC).
Το mBridge κάνει τη χρηματοδότηση του διασυνοριακού εμπορίου πιο αποτελεσματική και λιγότερο δαπανηρή.
Μια εταιρεία της Ταϊλάνδης μπορεί να πουλήσει ρύζι σε έναν έμπορο της Σιγκαπούρης σε μπατ Ταϊλάνδης ή σε οποιοδήποτε άλλο συμφωνημένο νόμισμα.
Οι συναλλαγές είναι άμεσες και δεν εμπλέκονται τρίτα μέρη. Στο mBridge, οι τράπεζες των χωρών που συμμετέχουν είναι οι κόμβοι του δικτύου.
Οι BRICS σήμερα περιλαμβάνουν εννέα κράτη, τα αρχικά πέντε μέλη της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Νότιας Αφρικής συν την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Ιράν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Πάνω από 40 επιπλέον χώρες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον να ενταχθούν, ενώ ορισμένες εικάζουν ότι ο όμιλος θα μπορούσε τελικά να αυξηθεί σε περισσότερες από 100 χώρες.
Ωστόσο, η μάδα των BRICS προκάλεσε διεθνή έκπληξη  ανακοινώνοντας τον περασμένο μήνα ότι θα σταματήσει προσωρινά να δέχεται νέα μέλη.
Δεν αναφέρθηκε λόγος, αλλά το πάγωμα θα μπορούσε να σχετίζεται με την πολυπλοκότητα και την ευαισθησία της δημιουργίας μιας νέας χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής και τον πιθανό παγκόσμιο αντίκτυπό της.

Τα προσεκτικά βήματα και ο έλεγχος της παγκόσμιας αγορά εμπορευμάτων

Τα κράτη – μέλη των BRICS έχουν πολλούς λόγους να θέλουν να προχωρήσουν με προσεκτικά βήματα .
Ακόμη και η απλή ανακοίνωση ενός μελλοντικού οδικού χάρτη για ένα νέο νομισματικό σύστημα θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές
αγορές.
Προφανώς, η ομάδα θα θέλει να αποφύγει τις κατηγορίες για πυροδότηση οικονομικής κρίσης.
Η διαδρομή που ακολουθούν οι BRICS από εδώ θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες.
Πόσο επιθετικά θα υπερασπιστούν οι ΗΠΑ το δολάριο;
Πώς θα αντιμετωπίσουν οι ΗΠΑ το αυξανόμενο χρέος και τις εμπορικές ανισορροπίες;
Τι ακολουθεί για το όλο και πιο δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα;
Ενώ η δέσμευση του Trump να επιβάλει κυρώσεις σε κράτη που προχωρούν σε αποδολαριοποίηση θα μπορούσε να είναι ρητορική προεκλογικής εκστρατείας, μια κλιμάκωση του πολέμου κυρώσεων της Αμερικής θα μπορούσε να προκαλέσει μια οικονομική επαναφορά ως απάντηση.
Οι BRICS θα μπορούσαν να αποφασίσουν να ξεκινήσουν μια νομισματική μονάδα που θα υποστηρίζεται εν μέρει από χρυσό και φυσικούς πόρους όπως το πετρέλαιο, τα ορυκτά και τα μέταλλα.
Ο όμιλος έχει σημαντική μόχλευση δεδομένου ότι ελέγχει ένα μεγάλο και αυξανόμενο μέρος των φυσικών πόρων του κόσμου, αρκετό για να υπαγορεύσει τις παγκόσμιες τιμές.
Μια ένδειξη ότι οι BRICS προετοιμάζονται για μια τέτοια οικονομική επαναφορά είναι η άνευ προηγουμένου συσσώρευση χρυσού.
Τα τελευταία δύο χρόνια, τα μέλη των BRICS αγόρασαν χρυσό σε επίπεδα ρεκόρ.
Το μέταλλο έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά για την επαναβαθμονόμηση της αξίας των νομισμάτων μετά από μια οικονομική ή νομισματική κρίση.
Σίγουρα, ένας ευρύς μετασχηματισμός του 80χρονου πλέον παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι αναπόφευκτος.
Το Bretton Woods ήταν μια νεο-αποικιακή πρακτική της Βρετανικής Αυτοκρατορίας που εκσυγχρόνισε το χρηματοπιστωτικό σύστημα και μετέφερε την έδρα της εξουσίας από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη.
Οι BRICS, από την άλλη πλευρά, πιθανότατα θα επιδιώξουν να αναπτύξουν μια νέα χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική από την αρχή, που θα αντικατοπτρίζει την οικονομική και δημογραφική πραγματικότητα του 21ου και όχι του 20ού αιώνα.