ΚΟΣΜΟΣ / Πέμπτη 13 Νοεμβρίου 2025, 23:30 / Συν 1
Η νομισματική πολιτική της Fed ενίσχυσε τη διχοτόμηση της αμερικανικής οικονομίας: τα χαμηλά εισοδήματα περιορίζουν δαπάνες, οι πλούσιοι ξοδεύουν περισσότερο, και οι μικρές επιχειρήσεις βλέπουν τις επενδύσεις τους να ασφυκτιούν.
Η αμερικανική οικονομία θυμίζει πλέον γράμμα της αλφαβήτου: το «Κ». Στην κορυφή, η κατανάλωση και οι επενδύσεις συνεχίζουν να κινούνται ανοδικά· στη βάση, όμως, η πίεση μεγαλώνει.
Ο ίδιος ο Τζερόμ Πάουελ, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), παραδέχτηκε πρόσφατα πως «υπάρχει βάση» σε αυτή την περιγραφή — παραλείποντας όμως να εξηγήσει ότι η ίδια η πολιτική της Fed έχει τροφοδοτήσει αυτή τη διάσπαση.
Με τα επιτόκια σε υψηλά επίπεδα επί δύο χρόνια, οι αποφάσεις της Κεντρικής Τράπεζας λειτούργησαν σαν φίλτρο ανισότητας: δανειολήπτες και μικρές επιχειρήσεις βρέθηκαν σε στενωπό, ενώ τα νοικοκυριά με υψηλά εισοδήματα ευνοήθηκαν από τις αποδόσεις των αγορών και τη διαθεσιμότητα ρευστότητας.
Οι φτωχότεροι μειώνουν δαπάνες, οι πλουσιότεροι ξοδεύουν περισσότερο
Έρευνα της Fed της Βοστώνης δείχνει ότι από το 2022, όταν η Κεντρική Τράπεζα ξεκίνησε τις απότομες αυξήσεις επιτοκίων, οι πραγματικές δαπάνες των χαμηλών εισοδημάτων σταμάτησαν να αυξάνονται, ενώ τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος διατήρησαν ή αύξησαν την κατανάλωσή τους μέσω πιστωτικών καρτών.
Μια άνοδος 1% στο επιτόκιο πιστωτικής κάρτας οδηγεί σε πτώση δαπανών κατά 9% τον επόμενο μήνα, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία. Οι επιπτώσεις είναι διπλάσιες για τους καταναλωτές με χαμηλούς πιστωτικούς δείκτες ή για όσους διατηρούν υπόλοιπο στην κάρτα τους. Οι εύποροι, αντίθετα, μπορούν να εξοφλούν τα χρέη τους και να συνεχίζουν να ξοδεύουν.
Έτσι, η νομισματική σύσφιξη της Fed περιορίζει τη ζήτηση εκεί όπου ήδη ήταν ασθενέστερη, εντείνοντας την κοινωνική ψαλίδα.
Η ανισότητα περνά και στις επιχειρήσεις
Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται στον επιχειρηματικό κόσμο. Ο Πάουελ παραδέχθηκε ότι οι επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη δεν επηρεάζονται από τα επιτόκια, καθώς οι εταιρείες που τις υλοποιούν —όπως Amazon, Meta και Google— διαθέτουν ίδια κεφάλαια και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Αντίθετα, οι μικρές και νεοφυείς επιχειρήσεις, που εξαρτώνται από δανεισμό, περιορίζουν δραστικά τις επενδύσεις τους. Η έρευνα της NFIB δείχνει ότι τα σχέδια κεφαλαιουχικών δαπανών για το εξάμηνο παραμένουν πολύ χαμηλότερα από τα προ πανδημίας επίπεδα, καθώς το κόστος χρηματοδότησης έχει εκτοξευθεί και οι εγκρίσεις δανείων έχουν γίνει σπάνιες.
Η «οικονομία σε σχήμα Κ» δεν είναι απλώς μια ανωμαλία· είναι παρενέργεια μιας σκόπιμα περιοριστικής πολιτικής. Τα επιτόκια είναι ένα αμβλύ εργαλείο — δεν μπορούν να στοχεύσουν με ακρίβεια τα εύπορα ή τα αδύναμα στρώματα.
Ακόμη κι αν η Fed ήθελε να περιορίσει τις επενδύσεις των κολοσσών ή να προστατεύσει τους χαμηλόμισθους, η φύση της νομισματικής πολιτικής λειτουργεί “από κάτω προς τα πάνω”: επιβραδύνει πρώτα όσους έχουν μικρότερη αντοχή.
Ωστόσο, ο Πάουελ δεν φαίνεται διατεθειμένος να χαλαρώσει τη στάση του ακόμη. Ο πληθωρισμός παραμένει πάνω από τον στόχο και η ανεργία σε χαμηλά επίπεδα. Όμως, η κόπωση των χαμηλών εισοδημάτων ίσως σημαίνει ότι τα επιτόκια είναι υπερβολικά περιοριστικά και πως υπάρχει περιθώριο για σταδιακή μείωση.
Προς μια πιο ισορροπημένη ανάπτυξη;
Καθώς η Fed εξετάζει το επόμενο βήμα της, οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η χαλάρωση της πολιτικής θα μπορούσε να αναζωογονήσει τόσο την κατανάλωση όσο και τις επενδύσεις των μικρών επιχειρήσεων.
Η πρόκληση, όμως, παραμένει: πώς θα επιτευχθεί σταθερότητα τιμών χωρίς να διαρραγεί περαιτέρω ο κοινωνικός ιστός;
Τίποτα δεν συνοψίζει καλύτερα την εικόνα από τα λόγια του ίδιου του Πάουελ: «Στην κορυφή, οι άνθρωποι συνεχίζουν να ξοδεύουν. Στη βάση, οι πολίτες αγοράζουν λιγότερα και στρέφονται στα φθηνότερα». Κι αυτό, σε μια Αμερική που μοιάζει όλο και περισσότερο με γράμμα Κ — δύο κόσμους που κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις.
