Στέγη και ρεύμα αδειάζουν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς πιο γρήγορα από τα σούπερ μάρκετ

Από την άλλη πλευρά, πίσω από την στατιστική απεικόνιση των οικονομικών προβλημάτων της μέσης ελληνικής οικογενείας, πολιτικοί και οικονομολόγοι «κρατούν πάντα μια πισινή».

Στην ακρίβεια αντιτάσσουν την ιδιοκατανάλωση, τον κήπο, το «λάδι από το χωριό», τα «αυγά από τον γείτονα», το «τυρί αντί για ενοίκιο από το χωράφι».

Και στην στεγαστική κρίση αναφέρουν το «υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα»…

Μύθος ιδιοκατοίκησης

Ωστόσο, αυτά δεν ισχύον πλέον. Η σύγχρονη Ελλάδα μοιάζει περισσότερο με τις βιομηχανοποιημένες κοινωνούς της Ευρώπης, έστω χωρίς… βιομηχανία. Είναι λιγότερο αυτάρκης και τις οικογένειες τείνουν να αντικαταστήσουν τα μονήρη άτομα.

Όχι μόνο γιατί οι σύγχρονοι κάτοικοι των πόλεων έχουν ξεκόψει από τις ρίζες τους στο χωριό, αλλά γιατί η περιφέρεια έχει εγκαταλειφτεί, η παραγωγή έχει μειωθεί και έχει ακριβύνει ιδιαίτερα. Και εκεί που κυριαρχούσε η αντιπαροχή και η ιδιοκατοίκηση, υπάρχει έλλειμμα σπιτιών.

Είτε γιατί χτίζονται λιγότερες κατοικίες σε σχέση με το (πρόσφατο) παρελθόν και πολλές αποσύρονται (εγκατάλειψη ιστορικού κέντρου των πόλεων και υποβάθμιση ολόκληρων γειτονιών), είτε γιατί αυξάνονται οι ανάγκες (λιγότερα μέλη οικογενειών που συστεγάζονται, τουριστική αξιοποίηση, χρυσή visa, κυρίως δε από την εσωτερική μετανάστευση).

Τελικά, τα υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης είναι ένα στατιστικό ψέμα, στον βαθμό που καταγράφει και μια (πατρογονική) κατοικία σε κάποιο απομακρυσμένο χωριό. Το οποίο τιμούν οι απόγονοι για τα αυγουστιάτικα πανηγύρια…

Παραμένουν όμως στατιστικά υψηλά το ποσοστό ιδιοκατοίκησης;

Σύμφωνα με την Eurostat, μας λέει ο πρόεδρος των εργαζομένων της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ, Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας), Κωνσταντίνος Λιβέρης, «το ποσοστό ιδιοκτησίας κατοικίας στην Ελλάδα μειώθηκε στο ιστορικό χαμηλό 69,60% το 2023 από 72,80% που ήταν το 2022 Το ποσοστό ιδιόκτητης κατοικίας στην Ελλάδα ήταν κατά μέσο όρο 74,64% από το 2003 ως το 2023, με αποκορύφωνα το ιστορικό υψηλό του 77,20% το 2010…». Άρα, όλο και περισσότεροι μένουμε στο ενοίκιο…

Βασική αιτία είναι η οικονομική κρίση και η «απόσυρση» των τραπεζών από τη χρηματοδότηση αγοράς κατοικίας μετά τα 110 δις κόκκινων στεγαστικών δανείων.

Κάμψη στην οικοδομή

Αλλά, και η αναθέρμανση της οικοδομής, που εμφανίστηκε πέρυσι και το 2022, φαίνεται ότι γρήγορα υποχώρησε. Πλέον καταγράφηκε σημαντική μείωση στην οικοδομική δραστηριότητα τον Μάιο του 2024 Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το συνολικό μέγεθος της οικοδομικής δραστηριότητας (ιδιωτικής και δημόσιας) σε ολόκληρη τη χώρα, βάσει των οικοδομικών αδειών που εκδίδονται, ανήλθε σε 2.065 άδειες, που αντιστοιχούν σε 461.144 τ.μ. επιφάνειας και 2.246.001 κ.μ. όγκου. Αυτό σηματοδοτεί μείωση κατά 19,6% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών…

Αποτέλεσμα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο μέσος όρος του διαθέσιμου εισοδήματος που δαπανάται στα έξοδα στέγασης είναι 19,7%, αλλά η Ελλάδα κατέχει και εδώ τη θλιβερή πρωτιά. Οι Έλληνες δαπανούν το 35,2% του εισοδήματός τους για τα έξοδα στέγασης με έτος αναφοράς το 2023.

Σύμφωνα με τον κ. Λιβέρη, στην Ελλάδα τα νοικοκυριά με εισοδήματα κάτω από το 60% του διάμεσου εισοδήματος (όριο φτώχειας) δαπανούν για τα έξοδα στέγασης τους το ιλιγγιώδες ποσοστό του 62,4 % του εισοδήματός τους. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, στην Πορτογαλία δαπανούν το 27,5% και στην Κύπρο το 19,2 %, ενώ το μέσο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μόνο 38,2%.

Αναιμικά προγράμματα

Στην έλλειψη (λειτουργικής και ενεργειακά αναβαθμισμένης) στέγης, η κυβέρνηση συστήνει αναιμικά προγράμματα επιδότησης αγοράς κατοικίας. Κάτι, όμως, που ενισχύει τις -ήδη υψηλές- τιμές στην αγορά, έστω και εάν δευτερογενώς ωθεί στην ανέγερση νέων πολυκατοικιών.

Αλλά και το (νέο) πρόγραμμα «Σπίτι 2» θα ξεκινήσει σε ένα χρόνο από τώρα. Με ελάχιστα χρηματοδοτικά εργαλεία, αφού καταργήθηκε ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας ήδη από το 2011 και από το Ταμείο Ανάκαμψης δεν προβλέπονταν παρά 100 εκ. ευρώ για στεγαστικά προγράμματα…

Το αδιέξοδο είναι πλήρες:

Δυο μόνο οικονομικά στοιχεία που δείχνουν τις παρεμβάσεις πριν 20 χρόνια και σήμερα.

-Το 2006 δαπανήθηκαν για στεγαστική πολιτική (επιδότηση ενοικίου, αγορά διαμερισμάτων, επιδότηση δανείων, αγορά γηπέδων) 413.329.525 ευρώ. Μετά το 2010, τελευταία χρόνια λειτουργίας του ΟΕΚ, μόλις το 2022 δόθηκαν 500 εκ. ευρώ για το πρόγραμμα «Σπίτι μου» και προγραμματίζεται αντίστοιχο κονδύλιο 3 χρόνια μετά (2025-26).