Με τον συνήθη ελληνικό τρόπο ομφαλοσκόπησης αγνοείται – περίπου – από τη δημόσια σφαίρα μια συνταρακτική γεωπολιτική στροφή που είναι απόλυτα συνδεδεμένη με το ελληνικό καθεστώς εθνικής ασφάλειας.
Σημαντικές αιτίες όπως το πολυετές δράμα με την ένταξη στην Ευρωπαϊκή ένταξη, αλλά και η καθαρή της στάση στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή κατά του Ισραήλ σε συνσυασμό με γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις οδήγησαν την Τουρκία σε μια σημαντική παραδοχή: Το μέλλον της δεν είναι στη Δύση – το δυτικό αφήγημα των κεμαλικών ελίτ που κυβέρνησαν τη χώρα πνέει πλέον τα λοίσθια.
Ως μέλος του ΝΑΤΟ και διεθνών οργανισμών όπως οι G20 δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει μια στροφή 180 μοιρών άμεσα αλλά η στρατηγική αλλαγή του προσανατολισμού της είναι εμφανής και πλέον έγινε ρητή!
Και αυτό γιατί σε αντίθεση με την αντι-ρωσική υστερία της ελληνικής κυβέρνησης, η Κυβέρνηση της Τουρκίας δεν «βάζει όλα τα αυγά σε ένα καλάθι» και διαμορφώνει την γεωπολιτική της στρατηγική μονό με βάση τα εθνικά συμφέροντα.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου 2024, η Τουρκία τράβηξε για άλλη μια φορά την προσοχή των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης υποβάλλοντας επίσημο αίτημα ένταξης στους BRICS. Νωρίτερα τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Hakan Fidan, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Κίνα, επιβεβαίωσε την επιθυμία της χώρας να ενταχθεί σε αυτό το οικονομικό μπλοκ.
Σημείωσε ότι η Τουρκία βλέπει δυνατότητες επέκτασης της διεθνούς συνεργασίας μέσω των BRICS, θεωρώντας αυτό ως ευκαιρία να ενισχύσει τους οικονομικούς της δεσμούς και την πολιτική της επιρροή στην παγκόσμια σκηνή.
Η Τουρκία ενδιαφέρεται εδώ και καιρό για ένταξη στις BRICS.
Το 2018, ο πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan είχε ήδη εκφράσει παρόμοιες προθέσεις, αλλά τα γεγονότα στη διεθνή σκηνή καθυστέρησαν τη διαδικασία μέχρι το 2024.
Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο βοηθός του Ρώσου προέδρου Yuri Ushakov επιβεβαίωσε ότι η Τουρκία υπέβαλε επίσημο αίτημα για πλήρη ένταξη στους BRICS.
Δήλωσε πως η ένταξη της Τουρκίας θα εξεταστεί στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους, μαζί με τα αιτήματα από άλλες χώρες.
Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό βήμα για την Τουρκία στην προσπάθειά της να αναπτύξει νέες διεθνείς συμμαχίες, επεκτείνοντας πέρα από τους παραδοσιακούς δυτικούς εταίρους της, σύμφωνα με άρθρο των Igbal Adil Oglu Guliyev και Murad Sadygzade, στο forum του Valdai Discussion Club.
Σύμφωνα με το Bloomberg, η Τουρκία ελπίζει να ενισχύσει την επιρροή της και να δημιουργήσει δεσμούς με χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία, ειδικά εν μέσω ψύξης των σχέσεων με την ΕΕ και τις ΗΠΑ.
Ταυτόχρονα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ αναγνώρισε το δικαίωμα της Τουρκίας να λάβει τέτοια μέτρα, εξέφρασε την ελπίδα ότι η χώρα θα τηρήσει τις υποχρεώσεις της ως υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ.
Γιατί τη συμφέρει η ένταξη στους BRICS;
Η Τουρκία έχει επιδείξει σημαντικό ενδιαφέρον για την ένταξη στις BRICS, θεωρώντας την ως ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της διεθνούς επιρροής και της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας.
Αυτή η επιθυμία καθοδηγείται από πολλούς βασικούς παράγοντες που σχετίζονται με οικονομικές, πολιτικές και γεωστρατηγικές πτυχές.
Ως μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής, η Τουρκία επιδιώκει να διαφοροποιήσει τους οικονομικούς της δεσμούς και να ενισχύσει τη συνεργασία με ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες.
Η ένταξη στην ομάδα των BRICS θα παρείχε στην Άγκυρα πρόσβαση σε μια τεράστια αγορά και ευκαιρίες για αυξημένο εμπόριο και επενδύσεις με τις κορυφαίες οικονομίες του αναπτυσσόμενου κόσμου.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο των παγκόσμιων οικονομικών προκλήσεων και αβεβαιοτήτων, όταν η διαφοροποίηση των εταίρων γίνεται βασικός παράγοντας για βιώσιμη ανάπτυξη.
Η Τουρκία έχει αντιμετωπίσει οικονομικές δυσκολίες και περιορισμούς, που επιβλήθηκαν από δυτικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Παγκόσμια Τράπεζα.
Η ένταξη στις BRICS θα έδινε στην Τουρκία πρόσβαση στη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα, η οποία θα της επέτρεπε να λάβει χρηματοδότηση με ευνοϊκότερους όρους και με λιγότερες πολιτικές δεσμεύσεις.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Τουρκία, η οποία επιδιώκει να διατηρήσει την οικονομική της ανεξαρτησία και να ελαχιστοποιήσει την εξωτερική πίεση.
Η Τουρκία υποστηρίζει ενεργά την ιδέα ενός πολυπολικού κόσμου στον οποίο η ισορροπία δυνάμεων κατανέμεται πιο ισότιμα μεταξύ των διαφόρων περιοχών και κρατών.
Οι BRICS, που υποστηρίζουν την πολυπολικότητα και τη δίκαιη παγκόσμια διακυβέρνηση, είναι μια ελκυστική πλατφόρμα για την Τουρκία, η οποία επιδιώκει να ενισχύσει την πολιτική της ανεξαρτησία από δυτικές χώρες και μπλοκ όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η Άγκυρα θεωρεί τις φιλοδοξίες της για ένταξη στις BRICS ως ένα είδος σήματος προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία η Τουρκία είχε προηγουμένως επιδιώξει να ενταχθεί – με αυτό το όραμα να έχει ναυαγήσει προ πολλού καθώς Γαλλία και Γερμανία δεν θα δεχθούν π.χ. το καθεστώς της ελευθερης διακίνησης για τα εκατομμύρια των Τούρκων πολιτών που διέπει ένα κράτος – μέλος.
Σταυροδρόμι μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Μέσης Ανατολής
Αυτό επιβεβαιώθηκε από τα λόγια του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Hakan Fidan, ο οποίος σημείωσε κατά την επίσκεψη στην Κίνα ότι ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες εμποδίζουν την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ και ως εκ τούτου οι αρχές βλέπουν τα BRICS ως εναλλακτική πλατφόρμα για την ένταξη.
«Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι οι BRICS, ως σημαντική πλατφόρμα συνεργασίας, προσφέρει σε άλλες χώρες μια καλή εναλλακτική λύση…
Βλέπουμε δυνατότητες στο BRICS», εξήγησε ο Fidan.
Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας την καθιστά σημαντικό σύνδεσμο μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Μέσης Ανατολής.
Η ένταξη στις BRICS θα ενίσχυε τη γεωπολιτική θέση της Τουρκίας και θα της επέτρεπε να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τη στρατηγική της θέση για να προωθήσει τα συμφέροντά της και να ενισχύσει τους δεσμούς της με άλλες χώρες μέλη. Αυτό θα συμβάλει επίσης στην ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας σε περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα ασφάλειας.
Η ένταξη στις BRICS θα αύξανε σημαντικά τη διεθνή ισχύ και το κύρος της Τουρκίας.
Η χώρα θα μπορούσε να συμμετέχει ενεργά στην ανάπτυξη παγκόσμιων οικονομικών και πολιτικών στρατηγικών, προσφέροντας τις ιδέες και τις φόρμουλες της για την επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων.
Αυτό θα ενίσχυε τη θέση της Τουρκίας στην παγκόσμια σκηνή και θα συμβάλει στην πιο ενεργή συμμετοχή της σε διεθνείς οργανισμούς και φόρουμ.
Ενεργειακός κόμβος
Η ένταξη της Τουρκίας στους BRICS ανοίγει επίσης σημαντικές ενεργειακές προοπτικές που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην οικονομική της ανάπτυξη και να ενισχύσουν την επιρροή της στον ενεργειακό τομέα.
Οι BRICS συγκεντρώνουν χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία, που συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους ενεργειακούς παίκτες στον κόσμο.
Η ένταξη σε αυτό το μπλοκ θα επιτρέψει στην Τουρκία να ενισχύσει τους ενεργειακούς δεσμούς με αυτές τις χώρες, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της.
Ειδικότερα, η συνεργασία με τη Ρωσία για την προμήθεια φυσικού αερίου θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο στενή.
Η Τουρκία διαδραματίζει ήδη βασικό ρόλο στη διέλευση φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω του έργου TurkStream, το οποίο θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως βάση για νέες ενεργειακές πρωτοβουλίες.
Η Κίνα, ηγέτης στην παραγωγή εξοπλισμού για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μπορεί να προσφέρει στην Τουρκία τεχνολογία για την ανάπτυξη της πράσινης ενέργειας. Πρόσφατα, η Τουρκία αναπτύσσει ενεργά ηλιακή και αιολική ενέργεια και η πρόσβαση σε κινεζικές επενδύσεις και τεχνολογία μπορεί να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.
Στο πλαίσιο των BRICS, η Τουρκία θα μπορούσε να λάβει επενδύσεις μέσω της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας, η οποία χρηματοδοτεί ενεργά έργα στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Έργα υποδομής
Η συμμετοχή στο BRICS θα επιτρέψει στην Τουρκία να συμμετάσχει σε μεγάλα διεθνή έργα υποδομής που σχετίζονται με την ενέργεια, όπως η δημιουργία αγωγών και ενεργειακών κόμβων.
Για παράδειγμα, η Ρωσία και η Κίνα εξετάζουν την κατασκευή νέων αγωγών φυσικού αερίου προς τη Νότια Ασία και την Ευρώπη.
Η Τουρκία, λόγω της στρατηγικής της θέσης, θα μπορούσε να γίνει σημαντικός κόμβος μεταφορών για αυτά τα έργα.
Αυτό θα ενισχύσει τη θέση της ως βασικό παράγοντα στην παγκόσμια ενεργειακή υποδομή.
Ένα σημαντικό όφελος από τη συμμετοχή της Τουρκίας στα BRICS θα είναι η δυνατότητα χρηματοδότησης ενεργειακών έργων μέσω διεθνών ιδρυμάτων όπως η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα (NDB) και το Αποθεματικό Ταμείο, τα οποία θα βοηθήσουν τη χώρα να μειώσει την εξάρτησή της από δυτικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ και το Παγκόσμια Τράπεζα.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στο πλαίσιο των κυρώσεων και των πολιτικών διαφωνιών με τη Δύση.
Με το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία να προσχωρούν στους BRICS, ανοίγονται νέες ευκαιρίες για ενεργειακή συνεργασία με αυτές τις χώρες, που είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί πετρελαίου στον κόσμο.
Η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη γεωπολιτική της θέση για να ενισχύσει τη συνεργασία μαζί τους στον τομέα της παροχής ενέργειας και υδρογονανθράκων, κάτι που θα της παρέχει σταθερές ροές ενέργειας και πρόσβαση σε πόρους.
Έτσι, τα ενεργειακά οφέλη από τη συμμετοχή της Τουρκίας στα BRICS περιλαμβάνουν αυξημένη πρόσβαση στις ενεργειακές αγορές, νέες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, χρηματοδότηση έργων υποδομής και ενίσχυση του ρόλου της ως κόμβου διαμετακόμισης ενέργειας.
Αυτό θα επιτρέψει στην Τουρκία να εκμεταλλευτεί καλύτερα τα στρατηγικά και γεωγραφικά της πλεονεκτήματα στη διεθνή σκηνή.
Εμπόδια για την ένταξη της Τουρκίας στις BRICS
Παρά τα σημαντικά οφέλη που θα μπορούσε να αποφέρει η ένταξη της Τουρκίας στις BRICS, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια που περιπλέκουν τη διαδικασία.
Αυτά περιλαμβάνουν την εσωτερική πολιτική, τις οικονομικές δυσκολίες και την εξωτερική πίεση από τη Δύση.
Η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία θέτει σημαντικές προκλήσεις για τη συμμετοχή της στις BRICS.
Στις τελευταίες δημοτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) υπέστη την πρώτη του ήττα εδώ και 22 χρόνια σε πολλές πόλεις-κλειδιά.
Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το οποίο παραδοσιακά έχει μια φιλοδυτική στάση, κέρδισε σε 35 πόλεις, ενώ το AKP κέρδισε μόνο σε 24.
Η νίκη του CHP σηματοδοτεί μια μετατόπιση του πολιτικού φορέα της Άγκυρας προς τη Δύση.
Ακόμη και μέσα στο ΑΚΡ, υπάρχουν υποστηρικτές για στενότερους δεσμούς με τη Δύση, καθιστώντας την απόφαση για ένταξη στους BRICS πιο δύσκολη.
Ο αντιπρόεδρος του κόμματος Vatan Hakan Topkurulu είπε ότι η Τουρκία πρέπει να ενταχθεί στους BRICS, αλλά αναγνώρισε την παρουσία ισχυρών φιλοδυτικών ομάδων που συνδέονται με την ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ από το 1952.
Αυτές οι ομάδες είναι παρούσες σε όλα τα πολιτικά κόμματα και ασκούν σημαντική επιρροή στην κυβέρνηση, δημιουργώντας μια εσωτερική σύγκρουση μεταξύ ατλαντικών και ευρασιατικών δυνάμεων.
Οι πιέσεις από τη Δύση στην κυβέρνηση Erdogan
Η Τουρκία έχει στενούς στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς με δυτικές χώρες, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο περίπλοκο το θέμα της ένταξης στους BRICS.
Η απόφαση της Τουρκίας να ενταχθεί στους BRICS θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρή πίεση από την Ουάσιγκτον και τους δυτικούς συμμάχους της, οι οποίοι θεωρούν τους BRICS ως απειλή για την κυριαρχία τους στη διεθνή σκηνή.
Αυτό θα μπορούσε να εκδηλωθεί με τη μορφή κυρώσεων, οικονομικών περιορισμών και πολιτικής πίεσης, που θα επηρεάσουν αρνητικά την τουρκική οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις.
Η οικονομική κατάσταση της Τουρκίας αποτελεί επίσης σοβαρό εμπόδιο για την ένταξη στις BRICS.
Η χώρα βιώνει οικονομική κρίση και ο υψηλός πληθωρισμός αναγκάζει τις αρχές να αναζητήσουν επειγόντος ξένες επενδύσεις.
Η Τουρκία αυτή τη στιγμή βασίζεται περισσότερο στη Δύση σε αυτό το θέμα, καθώς οι χώρες BRICS είναι οι ίδιες αναδυόμενες οικονομίες και δεν μπορούν να προσφέρουν τόσο σημαντικές επενδύσεις.
Αν και οι χώρες BRICS έχουν μεγάλες οικονομικές δυνατότητες, αντιμετωπίζουν επίσης εσωτερικά οικονομικά προβλήματα, τα οποία θα μπορούσαν να περιορίσουν την ικανότητά τους να παρέχουν την απαραίτητη οικονομική στήριξη στην Τουρκία.
Αυτό καθιστά τη συμμετοχή των BRICS λιγότερο ελκυστική για την Άγκυρα βραχυπρόθεσμα, ειδικά από οικονομική άποψη.
Οι BRICS ως ο πυρήνας μιας νέας παγκόσμιας τάξης
Η Τουρκία γνωρίζει ότι οι BRICS αναδεικνύονται ως ο πυρήνας μιας νέας παγκόσμιας τάξης και η συμμετοχή της σε αυτήν την ομάδα παρέχει στην Άγκυρα μοναδικές ευκαιρίες να ενισχύσει τη θέση της στη διεθνή σκηνή.
Στο πλαίσιο της αυξανόμενης αντιπαράθεσης μεταξύ των χωρών της παγκόσμιας πλειοψηφίας και της Δύσης, οι BRICS γίνονται μια εναλλακτική λύση σε ομάδες όπως η G7, προσφέροντας μια νέα προοπτική για την παγκόσμια διακυβέρνηση και συνεργασία.
Ενώ η G7 εκπροσωπεί παραδοσιακά τα συμφέροντα των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών, οι BRICS επικεντρώνονται στα προβλήματα των αναπτυσσόμενων χωρών, γεγονός που δημιουργεί ένα πιο δίκαιο και ισορροπημένο σύστημα αλληλεπιδράσεων στη διεθνή σκηνή.
Η οικονομική δύναμη των BRICS, η οποία περιλαμβάνει τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες στον κόσμο, την καθιστά ελκυστικό εταίρο για την Τουρκία.
Συλλογικά, οι χώρες BRICS διαθέτουν σημαντικούς πόρους και δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης, που ήδη υπερβαίνει παρόμοιους δείκτες της G7 σε μια σειρά παραμέτρων, συμπεριλαμβανομένου του μεριδίου του παγκόσμιου ΑΕΠ και του πληθυσμού.
Η ένταξη της Τουρκίας στο μπλοκ θα της επιτρέψει να μειώσει την εξάρτησή της από τις δυτικές αγορές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα και να αποκτήσει πρόσβαση σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης μέσω της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης και άλλων μέσων BRICS.
Η ένταξη στις BRICS θα δώσει επίσης στην Τουρκία την ευκαιρία να αναπτύξει την εξωτερική της πολιτική πιο ανεξάρτητα από τη Δύση.
Τα τελευταία χρόνια, οι διεθνείς εντάσεις και η κυριαρχία των δυτικών χωρών, ιδίως υπό την ηγεσία της Ουάσιγκτον, έχουν οδηγήσει σε ενεργές συζητήσεις για την ανάγκη αναθεώρησης της παγκόσμιας τάξης.
Οι BRICS, που υποστηρίζουν την ιδέα ενός πολυπολικού κόσμου, προσφέρουν μια εναλλακτική στην οποία η Τουρκία μπορεί να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο χωρίς να δεσμεύεται από υποχρεώσεις προς τη Δύση ή το ΝΑΤΟ.
Επιπλέον, η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Ασίας και της Μέσης Ανατολής την καθιστά σημαντική γέφυρα μεταξύ των περιοχών.
Η ένταξη στις BRICS θα επιτρέψει στην Τουρκία να χρησιμοποιήσει αυτό το πλεονέκτημα για να ενισχύσει τη συνεργασία με χώρες όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, κάτι που θα ενισχύσει περαιτέρω τη θέση της στην παγκόσμια πολιτική και θα μειώσει την εξάρτησή της από τις δυτικές στρατιωτικές και οικονομικές συμμαχίες.
Παρά τα πιθανά οφέλη από την ένταξη στις BRICS, η Τουρκία αντιμετωπίζει μια σειρά από σοβαρά εμπόδια. Οι εσωτερικές πολιτικές πραγματικότητες, συμπεριλαμβανομένης της επιρροής των φιλοδυτικών δυνάμεων και των εσωτερικών διαιρέσεων, θέτουν σημαντικές προκλήσεις στην απόφαση ένταξης.
Η εξωτερική πίεση από τη Δύση και οι στενότεροι οικονομικοί δεσμοί με τις δυτικές χώρες περιέπλεξαν περισσότερο τη διαδικασία.
Τέλος, οι οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Τουρκία καθιστούν τις δυτικές επενδύσεις πιο ελκυστικές από τις προοπτικές που συνδέονται με τα BRICS.
Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η ένταξη στις BRICS ανοίγει νέες ευκαιρίες για την Τουρκία.
Στο πλαίσιο του μετασχηματισμού της παγκόσμιας τάξης, μπορεί να επιτρέψει στην Άγκυρα να ενισχύσει τη θέση της στο μέλλον.
Η Τουρκία θα σταθμίσει προσεκτικά τα υπέρ και τα κατά, επιδιώκοντας να αποσπάσει το μέγιστο όφελος για τον εαυτό της.
Ως εκ τούτου, δεν θα εκπλήσσει εάν οι τουρκικές αρχές αποφασίσουν να ενταχθούν στους BRICS, κάτι που είναι σύμφωνο με το παράδειγμα του Erdogan να ακολουθεί μια κυρίαρχη εξωτερική πολιτική προς το συμφέρον της χώρας του.