Έγιναν παρεμβάσεις για την προσαρμογή των διατάξεων του εργατικού δικαίου, του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης και του υπαλληλικού δικαίου.
Με την πρόσφατη θεσμοθέτηση για πρώτη φορά στη χώρα μας του (πολιτικού) γάμου από πρόσωπα του ίδιου φύλου, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν υπήρξε κανένα κενό –ούτε για σύντομο χρονικό διάστημα- αναφορικά με τις αναγκαίες τροποποιήσεις της εργατικής νομοθεσίας για την προστασία των ομοφυλόφιλων γονέων.
Ειδικότερα, με τον ίδιο αυτό νόμο 5089/2024, βάσει του οποίου επετράπη η σύναψη γάμου από πρόσωπα του ίδιου φύλου, έγιναν παρεμβάσεις για την προσαρμογή των διατάξεων του εργατικού δικαίου, του δικαίου κοινωνικής ασφάλισης και του υπαλληλικού δικαίου για ομοφυλόφιλους γονείς.
Η επέκταση της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας
Έτσι, στο άρθρο 6 του ως άνω νόμου προβλέπεται η επέκταση παροχών και προνομίων του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (π.δ. 80/2022), σε ομοφυλόφιλους γονείς.
Πιο συγκεκριμένα, μετά το άρθρο περί της ειδικής άδειας προστασίας της μητρότητας, σύμφωνα με το οποίο η μητέρα εργαζόμενη, μετά τη λήξη της άδειας λοχείας και της ισόχρονης προς το μειωμένο ωράριο άδειας, δικαιούται να λάβει ειδική άδεια προστασίας μητρότητας εννέα (9) μηνών, από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ), εφόσον έχει λάβει επιδότηση για κυοφορία και λοχεία από οποιοδήποτε ενταχθέντα στον e-ΕΦΚΑ Φορέα, Τομέα, Κλάδο ή Λογαριασμό ασφάλισης μισθωτών ή άλλο φορέα ασφάλισης ασθένειας μισθωτών.
Προστίθεται νέο άρθρο, το οποίο ορίζει ότι σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από ομοφυλόφιλους συζύγους, ο δικαιούχος της ως άνω άδειας γονέας καθορίζεται με κοινή δήλωση των συζύγων προς τον εργοδότη ή τους εργοδότες.
Στην περίπτωση αυτή, ο δικαιούχος γονέας δικαιούται να μεταβιβάσει έως επτά (7) μήνες από την άδεια προς τον άλλο γονέα, αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις με πλήρη ή μερική απασχόληση ή με έμμισθη εντολή.
Αναμένεται βέβαια ακόμη η σχετική απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης για τη ρύθμιση των προϋποθέσεων και της διαδικασίας για τη μεταβίβαση της άδειας, καθώς και κάθε αναγκαίας λεπτομέρειας για την εφαρμογή του παρόντος.
Ακόμη, παρά το γεγονός ότι πολύ πρόσφατα θεσπίστηκε η αυτή ειδική παροχή προστασίας της μητρότητας και για μητέρες ασφαλισμένες του e-ΕΦΚΑ, ελεύθερες επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενες ή αγρότισσες (ν. 5078/2023), ο Έλληνας νομοθέτης επέδειξε τα απαραίτητα αντανακλαστικά και προσάρμοσε την ως άνω προστασία και στους ομοφυλόφιλους συζύγους ασφαλισμένους του e-ΕΦΚΑ, ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους ή αγρότες, οι οποίοι επίσης θα δικαιούνται κανονικά την ειδική παροχή προστασίας μητρότητας διάρκειας εννέα (9) μηνών, η οποία θα εκκινεί μετά την καταβολή του επιδόματος μητρότητας του e-ΕΦΚΑ, σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από ομοφυλόφιλους συζύγους.
Ο δικαιούχος της ως άνω ειδικής παροχής γονέας καθορίζεται επίσης με κοινή δήλωση των συζύγων προς τον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης.
Στην περίπτωση αυτή, ο δικαιούχος γονέας δικαιούται και πάλι να μεταβιβάσει έως επτά (7) μήνες από την ειδική παροχή προς τον άλλον γονέα, ανεξαρτήτως αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου ή είναι ελεύθερος επαγγελματίας ή αυτοαπασχολούμενος ή αγρότης.
Η χορήγηση της άδειας μητρότητας και πατρότητας με κοινή δήλωση
Και αντίστοιχα, σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, η άδεια πατρότητας θα χορηγείται έπειτα από σχετική δήλωση προς τον εργοδότη ή τους εργοδότες για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση της άδειας. Οι εργοδότες υποχρεούνται να παρέχουν στους εργαζόμενους, σχετικές βεβαιώσεις.
Όσον αφορά στην νόμιμη άδεια μητρότητας συνολικής διάρκειας 17 εβδομάδων, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο νομοθέτης ρυθμίζει την περίπτωση των ομοφυλόφιλων γονέων, όπως εκείνη της τεκμαιρόμενης μητέρας που αποκτά τέκνο με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, καθώς και της εργαζόμενης που υιοθετεί τέκνο.
Σε περίπτωση δηλαδή απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, έπειτα από σχετική δήλωση προς τον εργοδότη ή τους εργοδότες για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση της άδειας, ο εν λόγω γονέας δεν θα λάβει την συνολικής διάρκειας 17 μηνών άδεια μητρότητας, αλλά θα δικαιούται μόνον το μεταγενέθλιο τμήμα της άδειας μητρότητας, που ορίζεται σε εννέα (9) εβδομάδες, καθώς και τις πάσης φύσεως αποδοχές και επιδόματα που συνδέονται με αυτήν, εφόσον πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζονται στις επιμέρους καταστατικές διατάξεις του φορέα ασφάλισής του.
Οι εργοδότες υποχρεούνται και πάλι να παρέχουν στους εργαζόμενους, σχετικές βεβαιώσεις.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπογραμμίσουμε το εξής: η επιλογή των ομοφυλόφιλων γονέων για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση ποιας άδειας (μητρότητας ή πατρότητας), δεν θα πρέπει να αφήνεται στην απόλυτη διακριτική ευχέρεια αυτών.
Είναι παράδοξο για παράδειγμα εργαζόμενη μητέρα που κυοφορεί και θα γεννήσει το κοινό με τη σύζυγό της παιδί να λάβει αυτή την άδεια πατρότητας και η σύζυγός της την άδεια μητρότητας, διότι απλώς έτσι το επέλεξαν.
Οι δηλώσεις των γονέων θα πρέπει να βρίσκονται πάντοτε όσο πιο κοντά γίνεται στο πνεύμα και τον σκοπό του νόμου, η πληρέστερη διατύπωση του οποίου θα μπορούσε να αποκλείσει το ως άνω παράδοξο εξ αρχής.
Έτσι, για την περίπτωση των ομοφυλόφιλων ζευγαριών γυναικών, στα οποία η μια εκ των δύο κυοφορεί και γεννά το κοινό τέκνο, δεν θα πρέπει να αφήνεται δυνατότητα επιλογής με δήλωση περί του ποια γονέας θα λάβει την άδεια μητρότητας και ποια την άδεια πατρότητας. Εξυπακούεται ότι την ενισχυμένη άδεια μητρότητας θα πρέπει να λάβει εκείνη που κυοφόρησε και γέννησε το κοινό παιδί.
Η επέκταση των διευκολύνσεων και στους δημοσίους υπαλλήλους ομόφυλους γονείς
Αντίστοιχα, οι ομοφυλόφιλοι σύζυγοι, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Υπαλληλικού Κώδικα (ν. 3528/2007, Α’ 26) και αποκτούν κοινό παιδί, με δήλωσή τους προς την υπηρεσία θα καθορίζουν ποιος γονέας θα κάνει χρήση καθεμιάς εκ των διευκολύνσεων του τετάρτου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 50 και του πρώτου και του δεύτερου εδαφίου της παρ. 9 του άρθρου 53 Υ.Κ..
Το αυτό ισχύει και σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Κώδικα Κατάστασης Δημοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων (ν. 3584/2007, Α’ 143).
Η προστασία από την απόλυση: 18μηνη ή 6μηνη ;
Αναφορικά τέλος με την προστασία από την απόλυση χωρίς σπουδαίο λόγο, υπενθυμίζουμε ότι στις περιπτώσεις των ετερόφυλων ζευγαριών η μητέρα προστατεύεται για χρονικό διάστημα δέκα οκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό, ενώ η καταγγελία της σύμβασης ή σχέσης εργασίας εργαζομένου πατέρα από τον εργοδότη του απαγορεύεται για χρονικό διάστημα έξι (6) μηνών μετά τον τοκετό.
Πλέον, «σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, η προστασία του παρόντος χορηγείται έπειτα από σχετική δήλωση προς τους εργοδότες για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση της προστασίας.
Η προστασία εργαζόμενης έναντι της καταγγελίας της σύμβασης ή της σχέσης εργασίας της κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για χρονικό διάστημα δεκαοκτώ (18) μηνών μετά τον τοκετό ή κατά την απουσία για μεγαλύτερο χρόνο, λόγω ασθένειας που οφείλεται στην κύηση ή τον τοκετό ισχύει μόνο για τις εργαζόμενες που κυοφορούν και γεννούν το κοινό τέκνο. Οι εργοδότες υποχρεούνται να παρέχουν στους εργαζόμενους, σχετικές βεβαιώσεις.»
Η ερμηνεία της ως άνω διάταξης του άρθρου 7 του ν. 5089/2024 δημιουργεί προβλήματα με τις εναλλακτικές ισοδύναμες εκδοχές της.
Κατά μια έννοια δηλαδή, (α) οι ομοφυλόφιλοι γονείς με δήλωσή τους καθορίζουν ποιος από τους δύο θα ενταχθεί στην 18μηνη και ποιος στην 6μηνη προστασία από την απόλυση.
Κατ’ άλλη γνώμη όμως, εξ αντιδιαστολής από το δεύτερο εδάφιο του ως άνω άρθρου, (β) οι ομοφυλόφιλοι γονείς μπορούν να επιλέξουν ποιος από τους δύο –ένας μόνο όμως- θα υπαχθεί στην 6μηνη προστασία από την απόλυση, αφού η 18μηνη προστασία φαίνεται, κατά την εδώ υποστηριζόμενη άποψη, να επιφυλάσσεται μόνο για τις εργαζόμενες που όντως κυοφορούν και γεννούν το κοινό τέκνο.
Σύμφωνα όμως με την ορθότερη γνώμη, (γ) η 18μηνη προστασία από την απόλυση «ισχύει μόνο για τις εργαζόμενες που κυοφορούν και γεννούν το κοινό τέκνο», αλλά τούτο δεν μπορεί να σημαίνει ότι στις περιπτώσεις των ομοφυλόφιλων συζύγων που κανείς δεν κυοφορεί και γεννά το τέκνο, μόνον ο ένας χρήζει προστασίας από την απόλυση.
Η άποψη αυτή κείται εκτός του νομοθετικού σκοπού της προστασίας από την απόλυση και των δύο γονέων για το αμέσως επόμενο από την «επέκταση της οικογένειάς τους» χρονικό διάστημα. Έτσι, ορθότερη φαίνεται η άποψη ότι εάν δεν κυοφορεί ένας εκ των δύο ομοφυλόφιλων συζύγων το τέκνο, οπότε εκείνη που γεννά το παιδί προστατεύεται για 18 μήνες και η έτερη γονέας για 6 μήνες, τότε και οι δύο ομόφυλοι γονείς θα πρέπει να προστατεύονται από την απόλυση για διάστημα έστω 6 μηνών και οι δύο, αν ήθελε απορριφθεί η πρώτη αναλυόμενη εδώ γνώμη.
Συνοψίζοντας, αποτιμώντας το νέο νόμο εξ απόψεως εργατικού δικαίου φαίνεται παρά τις ορισμένες ερμηνευτικές αμφισημίες που δημιουργεί και την εκκρεμότητα ορισμένων υπουργικών αποφάσεων για την εφαρμογή του, να συμπληρώνει το νομοθετικό πλαίσιο που εντάσσει με όσο το δυνατόν πιο ομαλό τρόπο και καθιστά ορατές στην κοινωνία μας τις ομοφυλόφιλες οικογένειες.
Με τους πρώτους γάμους ομοφυλόφιλων ζευγαριών να έχουν ήδη λάβει χώρα, είναι βέβαιο ότι σύντομα θα ανακύψουν ζητήματα αναφορικά με την εργασιακή σχέση των ομοφυλόφιλων γονέων εργαζομένων.